KONFERENCJA EPISKOPATU POLSKI
Dekret ogólny
o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi
przed zawarciem małżeństwa kanonicznego.
Jednym z ważnych aspektów przygotowania do zawarcia małżeństwa jest – na etapie
przygotowania bezpośredniego – kanoniczne stwierdzenie zdolności prawnej nupturientów oraz dopełnienie wszystkiego, co jest wymagane, by małżeństwo mogło być zawarte zgodnie z nauczaniem i prawem Kościoła, czyli ważnie i godziwie (kan. 1066)1. Ta część formacjizwana jest badaniem (rozeznaniem) kanonicznym lub egzaminem narzeczonych. Za jegoprzeprowadzenie odpowiedzialny jest proboszcz tej parafii, do której zgodnie z prawemzgłaszają się nupturienci, aby został sporządzony protokół rozmów kanoniczno duszpasterskichprzed zawarciem małżeństwa.
Niniejszy dekret odnosi się zasadniczo do wymogów formalno-kanonicznych i nie
reguluje problematyki katechez przedmałżeńskich oraz innych aspektów troski
duszpasterskiej o przygotowanie do zawarcia małżeństwa. Obowiązujące w tej dziedzinie
zasady znajdują się w innych dokumentach Konferencji Episkopatu Polski. Dekret niniejszy,
wydany przez Konferencję Episkopatu Polski podczas 384. Zebrania Plenarnego w dniu
8 października 2019 r., na podstawie kan. 1067 i 455, stanowi wyjaśnienie i uzupełnienie
przepisów zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego oraz innych aktach prawnych,
aplikując w warunkach polskich przepisy prawa powszechnego.
Aktualizacja dotąd obowiązujących przepisów wynika ze zmieniających się
warunków życia, na co zwrócił uwagę Synod Biskupów na zgromadzeniach odbytych
w latach 2014–2015.
Celem egzaminu przedślubnego narzeczonych jest rozeznanie ich sytuacji prawnej
i upewnienie się o należytym przygotowaniu do zawarcia małżeństwa. W szczególności
duszpasterz winien wykluczyć istnienie przeszkód zrywających, a gdyby takie zachodziły, winien w imieniu narzeczonych wystąpić do właściwej władzy kościelnej o udzielenie dyspensy, gdy jest ona możliwa. Należy także podjąć odpowiednie starania w celuupewnienia się, że nupturienci mają właściwą intencję zawarcia małżeństwa zgodnie z Bożymzamysłem i ustanowieniem, a konsens małżeński będzie wolny od wad. Należy równieżstwierdzić, czy nupturienci nie są objęci innymi zakazami zawierania małżeństwa oraz czyduchowny, który ma asystować przy zawarciu małżeństwa, posiada odpowiednie
uprawnienia. Trzeba wreszcie wypełnić wszystko, co wiąże się ze skutkami cywilnymi
małżeństwa kanonicznego.
Obowiązkiem duszpasterza przeprowadzającego badanie narzeczonych jest zebranie
i zweryfikowanie wymaganych dokumentów i w razie potrzeby przesłanie ich do parafii,
w której małżeństwo będzie zawierane. Należy także zadbać o zachowanie formy.
Spotkania proboszcza z narzeczonymi zawsze mają charakter zarówno prawny, jak i duszpasterski – obu tych aspektów nie można od siebie oddzielać ani przeciwstawiać. Dopełnienie formalno kanonicznych wymogów jest prawdziwą powinnością duszpasterzy, którzy do tej troski są zobowiązani ze sprawiedliwości. Kapłan przygotowujący i dopuszczający narzeczonych do małżeństwa winien mieć moralną pewność, że będzie ono zawarte ważnie i godziwie.
Wymaga tego szacunek dla świętości małżeństwa, które w przypadku zawierania go przez
dwoje ochrzczonych posiada rangę sakramentalną.
I. OGÓLNE ZASADY KANONICZNEGO WERYFIKOWANIA ZDOLNOŚCI PRAWNEJ NARZECZONYCH
1. Kandydaci do małżeństwa winni zgłosić się do właściwej kancelarii parafialnej nie
później niż trzy miesiące przed ślubem w celu rozważnego i spokojnego podjęcia
przygotowania bezpośredniego do ślubu, ewentualnego uzupełnienia katechezy
przedmałżeńskiej i starannego dopełnienia formalności urzędowych. W czasie pierwszego
spotkania w kancelarii z narzeczonymi duszpasterz poinformuje ich o wymogach
przygotowania bezpośredniego do małżeństwa oraz o tym, jakie winni przygotować
dokumenty i umówi się z nimi na nieodległy termin celem sporządzenia protokołu
przedślubnego. Należy mieć na względzie, iż ważność „Zaświadczenia”, które nupturienci
winni uzyskać w Urzędzie Stanu Cywilnego, aby ich małżeństwo miało skutki cywilne,
wynosi sześć miesięcy. Dlatego terminy przeprowadzenia rozmowy kanonicznej i zawarcia
małżeństwa należy uzgodnić tak, by małżeństwo było zawarte przed ostatnim dniem ważności
„Zaświadczenia” z USC, pamiętając jednak o tym, iż bez przedłożenia wspomnianego
dokumentu duszpasterz nie powinien przystępować do formalności przedślubnych.
W uzasadnionych przypadkach proboszcz może odstąpić od tego wymogu, zobowiązując
nupturientów do doręczenia „Zaświadczenia” nie później niż dwa miesiące przed planowaną
datą zawarcia małżeństwa.
2. Duszpasterz nie może ograniczyć się do formalnego wypełnienia protokołu
rozmów kanoniczno-duszpasterskich przed zawarciem małżeństwa (protokołu przedślubnego
– formularz 1), lecz powinien przeprowadzić z narzeczonymi rozmowę duszpasterską, której
celem winno być „pogłębione poznanie tajemnicy Chrystusa i Kościoła, znaczenia łaski
i odpowiedzialności chrześcijańskiego małżeństwa, jak również przygotowanie do podjęcia
czynnego i świadomego udziału w liturgicznym obrzędzie zaślubin” (zob. Jan Paweł II,
Adhortacja apostolska Familiaris consortio, nr 67). Spotkanie powinno rozpocząć się
propozycją wspólnej modlitwy kapłana i narzeczonych. Po swobodnej rozmowie
z narzeczonymi duszpasterz winien zadawać pytania każdemu z nich osobno, przynajmniej
w tych kwestiach, które nie są tylko zwykłym pozyskaniem danych personalnych. Ten
wymóg uzasadniony jest jednym z ważniejszych celów badania kanonicznego, mianowicie
ochroną przed dopuszczeniem do zawarcia nieważnego małżeństwa. Rozmowa na osobności
sprzyja szczerej wypowiedzi, co z pewnością ułatwi ocenę stopnia przygotowania
narzeczonych do małżeństwa oraz zmniejszy niebezpieczeństwo podstępu i przymusu, jak
również symulacji konsensu.
3. Odnotowując odpowiedzi duszpasterz winien unikać lakonicznego zapisywania ich
w formie „tak” lub „nie”, ale ma dołożyć starań, by zapis protokołu oddawał możliwie jak
najpełniej intencje nupturientów, zwłaszcza w kwestiach odnoszących się do konsensu
małżeńskiego oraz małżeństw mieszanych. Wszystko, co byłoby istotne, a wykraczałoby poza
rubryki protokołu, należy zwięźle opisać na marginesie protokołu lub w załączonej doń
odrębnej notatce.
4. Przed rozpoczęciem zadawania pytań przewidzianych w protokole, duszpasterz
winien odebrać od narzeczonych przysięgę mówienia prawdy, zgodnie z rotą zamieszczoną
w protokole. Przysięga ta ma na celu podkreślenie doniosłości badania kanonicznego
nupturientów w kontekście ważności małżeństwa, zaakcentowanie odpowiedzialności
i wzmocnienie wiarygodności narzeczonych odpowiadających na pytania duszpasterza.
Ponieważ przysięga jest wezwaniem Pana Boga na świadka prawdy (kan. 1199 § 1), należy
traktować ją z właściwą powagą, jako akt religijny, nie zaś tylko formalny wymóg, a do jej
złożenia trzeba przygotować księgę Pisma św. oraz krucyfiks. Gdyby któreś z narzeczonych
odmówiło złożenia przysięgi w ogóle lub nie chciało traktować jej jako aktu religijnego czy
chrześcijańskiego, należy odnotować ten fakt na marginesie protokołu. Odmowa złożenia
przysięgi z zasady nie powinna być przyczyną odstąpienia od przygotowania do małżeństwa,
ale fakt ten winien być okazją do zwrócenia uwagi narzeczonym na ewentualne trudności,
z jakimi mogą się zmierzyć w przyszłym małżeństwie.
5. Ze względu na to, że przeprowadzenie rozeznania kanonicznego jest prawem
i obowiązkiem duszpasterza parafii, nie może on tego zaniechać nawet mając moralną
pewność, że ważnemu i godziwemu zawarciu małżeństwa nic nie stoi na przeszkodzie. Na
rozmowę przedślubną z narzeczonymi duszpasterz winien poświęcić czas stosowny do wagi
tego zadania, które nie może być bagatelizowane ani zlecane komuś innemu. Dopuszczenie
do zawarcia małżeństwa wbrew zakazowi prawa, nawet jeśli zachowanie konkretnego
przepisu odnosiłoby się jedynie do godziwości, a nie do ważności, oznaczałoby lekceważenie
i brak poszanowania wobec małżeństwa ze strony duszpasterza. Dlatego każdy kapłan winien
posiadać wystarczającą wiedzę z zakresu obowiązujących przepisów prawa kanonicznego.
6. Podczas rozmowy z nupturientami wymaga się zachowania dyskrecji i kultury,
uszanowania godności i intymności osób, zwłaszcza przy stawianiu niektórych pytań (kan.
220). Duszpasterzowi nie wolno upubliczniać informacji, które posiada z tej rozmowy.
7. Dopóki nie zostaną dopełnione wszystkie wymogi przewidziane prawem,
zwłaszcza w tych sytuacjach, w których wymagana jest dyspensa lub zezwolenie
ordynariusza miejsca, duszpasterzowi nie wolno czynić wiążących obietnic i utrzymywać
narzeczonych w przekonaniu, że zawarcie przez nich małżeństwa jest możliwe. Pozwoli to
uniknąć przykrych rozczarowań i strat moralnych oraz materialnych, gdyby okazało się, że
nupturienci nie mogą zawrzeć małżeństwa ze względu na istniejącą przeszkodę lub zakaz.
II. PARAFIA PRZEPROWADZENIA ROZMÓW KANONICZNO-DUSZPASTERSKICH I ZAWARCIA
MAŁŻEŃSTWA
8. Zasadą jest, iż badanie kanoniczne narzeczonych przeprowadza się w parafii, w której małżeństwo ma być zawarte, czyli zasadniczo w parafii, w której jedno z narzeczonych posiada stałe lub tymczasowe zamieszkanie albo faktyczny miesięczny pobyt (kan. 1115). Należy mieć na uwadze, że faktyczne zamieszkanie w myśl przepisów prawa kanonicznego może nie być tożsame z urzędowym zameldowaniem osoby. Stąd też parafią uprawnioną do przeprowadzenia badania jest wyłącznie ta, na terenie której rzeczywiście mieszka przynajmniej jedno z nupturientów (a nie parafia urodzenia, chrztu lub pochodzenia).
Dotyczy to także osób, które zamieszkują za granicą, nawet gdyby zawarcie małżeństwa
miało mieć miejsce w Polsce. Duszpasterz nie może odmawiać przeprowadzenia rozeznania
kanonicznego, jeśli nupturient spełnia kryteria zamieszkania przyjęte w prawie kanonicznym
(kan. 102). Duszpasterzem właściwym dla tułaczy (kan. 100) jest proboszcz parafii, w której
oni aktualnie przebywają.
9. Za regułę należy uznać zawarcie małżeństwa w parafii jednego z nupturientów.
Przemawiają za tym głębokie racje duszpasterskie, w myśl których własna parafia jest – po rodzinie – podstawową wspólnotą Kościoła oraz pierwszą szkołą wiary, modlitwy i życia sakramentalnego. Pierwszeństwem cieszy się kościół parafialny. W innym kościele lub kaplicy małżeństwo wolno zawrzeć za zezwoleniem ordynariusza miejsca lub proboszcza (kan. 1118 § 1).
10. Jeśli narzeczeni mają słuszne powody, by zawrzeć małżeństwo w parafii innej niż parafia ich stałego lub tymczasowego zamieszkania albo miesięcznego pobytu, winni uzyskać zezwolenie własnego proboszcza lub ordynariusza miejsca (formularz 9). Takiego zezwolenia nie powinno się im odmawiać bez poważnej przyczyny, ani uzależniać wydania od spełnienia wymagań, których nie przewiduje prawo kanoniczne. Po udzieleniu zezwolenia obowiązek przeprowadzenia badania kanonicznego narzeczonych przechodzi na proboszcza parafii, w której małżeństwo ma być zawarte, chyba że będzie ono zawierane w kościele nieparafialnym (rektoralnym lub zakonnym) – w takim przypadku protokół przedmałżeński winien być sporządzony w parafii zamieszkania któregoś z nupturientów. Podobnie należy uczynić, jeśli dokonanie tego w parafii zawarcia małżeństwa byłoby dla nupturientów znacznie utrudnione (np. z powodu dużej odległości). Niezależnie od powyższego, proboszcz miejsca zamieszkania nupturientów może podjąć się przeprowadzenia badania kanonicznego narzeczonych i przygotowania ich do zawarcia małżeństwa.
11. Jeśli ze słusznej i uzasadnionej przyczyny małżeństwo ma być zawarte w innej
parafii, aniżeli ta, w której spisuje się protokół przedślubny, ten kto przeprowadził egzamin
przedślubny winien powiadomić autentycznym dokumentem, zwanym w Polsce „licencją”
(formularz 7_pl) proboszcza, który będzie asystował przy zawieraniu małżeństwa o wyniku
rozeznania kanonicznego, zaświadczając, iż nic nie stoi na przeszkodzie do ważnego
i godziwego zawarcia małżeństwa (kan. 1070). Jeśli małżeństwo ma być zawarte w kościele
nieparafialnym, licencję należy przekazać proboszczowi parafii, na terenie której kościół ów
się znajduje. Dotyczy to także przypadku, gdy wystawiającym licencję jest proboszcz
personalny (np. kapelan wojskowy). Jeśli licencja jest udzielana za granicę, należy posłużyć
się dokumentem w języku łacińskim (formularz 7_lat), który po uzyskaniu nihil obstat
miejscowej kurii diecezjalnej jest przesyłany przez tę kurię do kurii diecezji, w której ma
zostać zawarte małżeństwo.
12. W przypadku, gdy są wystarczające racje, aby małżeństwo było zawierane
w Polsce, a jedno z narzeczonych lub oboje narzeczeni nie mogą uczestniczyć
w przygotowaniu do małżeństwa w Polsce, wówczas przygotowanie do małżeństwa osoby
mieszkającej za granicą winno być dokonane przez proboszcza za granicą, który także winien
rozeznać kwestię cywilnych skutków małżeństwa. Do tego proboszcza należy nie tylko
stwierdzenie stanu wolnego i braku innych przeszkód do zawarcia małżeństwa, ale także
przygotowanie bliższe do małżeństwa. Po dokonaniu powyższego, proboszcz winien wydać
odpowiednią deklarację (licencję), którą prześle, za pośrednictwem swojej kurii diecezjalnej,
do właściwej kurii diecezjalnej w Polsce, która, po otrzymaniu licencji, upoważni proboszcza
w Polsce do asystowania przy zawieraniu małżeństwa, biorąc także pod uwagę kwestię
cywilnych skutków małżeństwa. Gdyby taka deklaracja (licencja), wydana za granicą –
zawsze jednak z odpowiednią autoryzacją tamtejszej kurii diecezjalnej – byłaby przesłana
bezpośrednio do proboszcza w Polsce, winien on niezwłocznie przedstawić otrzymaną
licencję w swojej kurii diecezjalnej w celu otrzymania zezwolenia ze strony własnego
ordynariusza miejsca. Proboszcz parafii, w której w Polsce będzie zawierane małżeństwo,
odpowiednio wcześniej poinformuje nupturientów, że dokumenty zza granicy winny być
przesłane do Polski nie później niż na miesiąc przed planowanym terminem ślubu”
13. Małżeństwo sakramentalne winno być zawierane w miejscu świętym, a więc
w kościele lub kaplicy (kan. 1118 § 1). Zezwolenia na celebrację tego sakramentu poza
miejscem świętym może udzielić ordynariusz miejsca (kan. 1118 § 2), a gdyby łączyła się ona
ze sprawowaniem Eucharystii, biskup diecezjalny (zob. Instr. Redemptionis Sacramentum,
108). Nie powinno się zezwalać na zawieranie małżeństwa poza miejscem świętym bez
poważnej przyczyny, której nie mogą stanowić racje natury komercyjnej czy wynikające
z ekstrawagancji, próżności lub naśladowania zwyczajów obcych tradycji katolickiej.
III. ZAPOWIEDZI
14. Zamierzone małżeństwo, które nie jest sprawą prywatną, ale społeczną, należy
ogłosić w parafiach aktualnego zamieszkania narzeczonych. Celem głoszenia zapowiedzi jest
powiadomienie o planowanym małżeństwie wspólnoty parafialnej, a także stworzenie
możliwości, by wierni mogli wyjawić ewentualne znane im przeszkody sprzeciwiające się
zawarciu danego małżeństwa. Publikowanie zapowiedzi należy połączyć z modlitwą
wspólnoty parafialnej za przygotowujących się do małżeństwa.
15. Zapowiedzi ogłasza się w formie pisemnej przez umieszczenie ich w gablocie
ogłoszeń parafialnych w ciągu ośmiu dni, tak by były tam uwidocznione przynajmniej przez
dwie kolejne niedziele, lub w niedzielę i święto obowiązujące. Ten sam obowiązek można
spełnić przez ogłoszenie ustne podczas liczniej uczęszczanych nabożeństw parafialnych,
w kolejne dwie niedziele lub w niedzielę i święto obowiązujące. Do wiadomości – zarówno
w formie ustnej, jak i pisemnej – podaje się jedynie imiona i nazwiska oraz parafię
zamieszkania tych, którzy mają zamiar zawrzeć małżeństwo.
16. Obowiązek wygłoszenia zapowiedzi ma proboszcz aktualnego zamieszkania
każdej ze stron (zob. kan. 102 § 1). Jeżeli narzeczeni mieszkają w parafii krócej niż sześć
miesięcy, zapowiedzi należy wygłosić także w poprzednim miejscu (lub miejscach) stałego
zamieszkania nupturientów po osiągnięciu przez nich pełnoletniości. W przypadku
chrześcijan niekatolików mieszkających w Polsce należy zwrócić się do ich właściwych
pasterzy o wygłoszenie zapowiedzi, jeżeli tego wymaga prawo własne wspólnoty religijnej,
do której należą. Nie publikuje się zapowiedzi w miejscu zamieszkania nupturientów
nieochrzczonych oraz tych, którzy wystąpili z Kościoła katolickiego. Nie prosi się
o publikację zapowiedzi także w przypadku nupturientów katolików, którzy mają
zamieszkanie kanoniczne w diecezji za granicą, w której według własnego prawa
partykularnego nie publikuje się zapowiedzi.
17. Jeśli zapowiedzi mają być głoszone w innej parafii niż ta, w której jest spisywany
protokół przedślubny, proboszcz winien zwrócić się z pisemną prośbą o ich wygłoszenie
(formularz 6). Gdy to zostanie dokonane, właściwy proboszcz powiadamia na piśmie
o wygłoszeniu zapowiedzi, ewentualnych zgłoszeniach przeszkód lub ich braku, parafię,
w której odbywa się badanie kanoniczne narzeczonych. Fakt wygłoszenia zapowiedzi i ich
rezultat należy udokumentować w księdze zapowiedzi.
18. Ordynariusz miejsca w uzasadnionych przypadkach może zwolnić z obowiązku
ogłaszania zapowiedzi (formularz 6a). Można, a w niektórych przypadkach wręcz powinno
się skorzystać z tej możliwości, jeśli przedłożone dokumenty nie budzą wątpliwości co do
stanu wolnego i braku innych przeszkód małżeńskich pomiędzy nupturientami, a ogłaszanie
zapowiedzi powodowałoby dla nich dużą niedogodność (np. obawa zniesławienia w sytuacji,
gdy mieszkający ze sobą od dłuższego czasu nupturienci w społeczności wiernych uchodzili
za małżeństwo albo sytuacja osób po kanonicznym stwierdzeniu nieważności poprzedniego
małżeństwa).
IV. DOKUMENTY
19. W celu identyfikacji tożsamości każde z nupturientów winno przedstawić dowód
osobisty względnie inny dokument tożsamości zaopatrzony w fotografię i zawierający: dane
personalne, datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców.
20. Bardzo ważnym dokumentem jest świadectwo chrztu (metryka chrztu) każdego
z nupturientów. Potwierdza ono przyjęcie chrztu oraz – jeśli chodzi o katolików – także status
kanoniczny (kan. 535 § 2), a przede wszystkim stwierdza stan wolny osoby, o ile nie zostało
wystawione wcześniej niż sześć miesięcy przed zgłoszeniem się nupturientów
do duszpasterza i zawiera adnotację o braku wzmianki o zawartym małżeństwie, względnie
o prawomocnym stwierdzeniu nieważności lub rozwiązaniu wcześniej zawartego małżeństwa.
Jeśli nupturient był ochrzczony w parafii, w której odbywa się badanie kanoniczne,
duszpasterz weryfikuje jego chrzest i stan wolny w księdze ochrzczonych i wpisuje
odpowiednie dane bezpośrednio do protokołu, bez potrzeby wystawiania świadectwa chrztu.
Fakt wystawienia świadectwa chrztu do celów małżeńskich winien zostać zaznaczony
w księdze ochrzczonych poprzez umieszczenie w rubryce „uwagi” adnotacji następującej
treści: „wydano świadectwo do ślubu (data)”. Gdyby ta sama osoba zwróciła się kolejny raz
po świadectwo chrztu do zawarcia małżeństwa, nie powinno się odmawiać jej tego
dokumentu, ale powód odstąpienia od poprzednich planów należy wyjaśnić, a w razie
pojawienia się uzasadnionych wątpliwości powiadomić o nich proboszcza parafii, w której
będzie spisywany protokół lub ordynariusza miejsca.
21. Świadectwa chrztu należy żądać także od ochrzczonych niekatolików, jednak
należy mieć na względzie, iż dokumentuje ono tylko przyjęty chrzest, nie stanowi zaś dowodu
stanu wolnego, który zawsze musi być potwierdzony zaprzysiężonym zeznaniem osoby,
której sprawa dotyczy oraz przynajmniej dwóch świadków (zob. art. 22 i 42 niniejszego
Dekretu).
22. Gdyby narzeczeni, mimo usilnych starań, nie mogli przedłożyć aktualnego
świadectwa chrztu, należy odnieść się do kurii diecezjalnej, która udzieli wskazań co do
dalszego postępowania. Zgodnie z kan. 876 wystarczającym dowodem przyjęcia chrztu może
być zeznanie jednego wiarygodnego świadka (rodzica, chrzestnego, świadka chrztu), a także
zaprzysiężone zeznanie złożone pod przysięgą przez samego narzeczonego, jeśliby przyjął on
chrzest w wieku rozeznania. Oprócz faktu chrztu należy stwierdzić także stan wolny danej
osoby. W przypadku braku świadectwa chrztu w ogóle lub braku aktualnego dokumentu, stan
wolny należy zweryfikować przy pomocy innych środków, przede wszystkim przez
zaprzysiężone zeznanie przynajmniej dwóch wiarygodnych świadków, którzy dobrze znają
nupturienta od osiągnięcia przezeń pełnoletniości (formularz 2). Nie wolno zatem zadowalać
się zeznaniami osób, które znają go zaledwie krótki czas. Należy także odebrać przysięgę od
samego nupturienta (formularz 3). Analogiczna procedura potwierdzenia stanu wolnego
zawsze obowiązuje nupturientów nieochrzczonych, ochrzczonych niekatolików oraz tych,
którzy przyjęli chrzest po osiągnięciu pełnoletniości.
23. W przypadku rozbieżności danych zawartych w akcie lub świadectwie chrztu
i dokumentach cywilnych, proboszcz parafii chrztu winien podjąć kroki w celu wyjaśnienia
różnic i ewentualnie aktualizacji danych, występując do kurii diecezjalnej z wnioskiem
o zezwolenie na dokonanie poprawek w akcie chrztu. Nowe dane można wpisać tylko
w oparciu o zezwolenie właściwej kurii diecezjalnej i w sposób przez nią wskazany.
Zezwolenie na zmianę danych dotyczących płci osoby jest zastrzeżone dla Kongregacji Nauki
Wiary.
24. Tym narzeczonym, którzy nie przyjęli jeszcze sakramentu bierzmowania, należy
umożliwić przyjęcie tego sakramentu, jeśli nie stoi na przeszkodzie poważna niedogodność
(kan. 1065 § 1). Po właściwym przygotowaniu duszpasterz kieruje te osoby tam, gdzie
według ustaleń biskupa diecezjalnego, można przyjąć ten sakrament. Należy przy tym
pamiętać, że osoby pozostające w związku nieformalnym lub w małżeństwie cywilnym
sakrament bierzmowania będą mogły przyjąć dopiero gdy uregulują swoją sytuację zgodnie
z nauką Kościoła.
25. Narzeczeni winni przedstawić ostatnie świadectwo ukończenia katechizacji
szkolnej. W uzasadnionych przypadkach – np. gdy chodzi o osoby starsze – proboszcz może
zwolnić z obowiązku przedstawienia tego dokumentu. Gdyby ktoś z nupturientów nie
uczestniczył w tej katechezie, stanowiącej przygotowanie bliższe do małżeństwa, należy
zbadać, jakie były tego powody i umożliwić mu udział w katechezach uzupełniających
organizowanych w ośrodkach dekanalnych lub rejonowych, zgodnie z przepisami
diecezjalnymi.
26. Narzeczeni winni przedłożyć Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności
wyłączających zawarcie małżeństwa z Urzędu Stanu Cywilnego, wydane zgodnie
z obowiązującymi przepisami, względnie odpis aktu małżeństwa cywilnego, jeśli nupturienci
pozostają ze sobą w związku cywilnym. Dokumenty te winny zostać doręczone
duszpasterzowi nie później niż na dwa miesiące przed planowanym terminem ślubu. Nie
mając tych dokumentów duszpasterz nie może asystować przy zawieraniu małżeństwa
kanonicznego bez zgody ordynariusza miejsca na asystowanie przy zawieraniu małżeństwa
bez skutków cywilnych (kan. 1071 § 1, 2°). W przypadku, gdy nupturienci zawarli
małżeństwo cywilne za granicą, wystarczający jest dokument zagranicznego urzędu
potwierdzający ten fakt. Duszpasterz winien jednak zachęcić narzeczonych do dokonania
umiejscowienia aktu małżeństwa w polskim Urzędzie Stanu Cywilnego.
27. W przypadku zaistnienia przeszkód małżeńskich konieczny jest reskrypt
odpowiedniej władzy kościelnej z udzieloną dyspensą od przeszkody (kan. 1078-1082).
28. W określonych przepisami prawa przypadkach wymaga się pisemnego zezwolenia
ordynariusza miejsca na zawarcie małżeństwa względnie na asystowanie przy nim.
29. Dyspensa konieczna do ważności małżeństwa jest wymagana w następujących
przypadkach:
a. dyspensa Stolicy Apostolskiej
- przy przeszkodzie święceń (kan. 1087);
- przy przeszkodzie wieczystego ślubu czystości złożonego w instytucie
zakonnym na prawie papieskim (kan. 1088);
- przy przeszkodzie występku (kan. 1090);
- przy rozwiązaniu poprzedniego małżeństwa mocą władzy papieskiej
(małżeństwo niedopełnione, przywilej wiary) – kan. 1142 i 1706;
- gdy dwoje katolików prosi o możliwość zawarcia małżeństwa bez zachowania
formy kanonicznej.
b. dyspensa ordynariusza miejsca:
- przy przeszkodzie wieku (14 lat kobieta, 16 lat mężczyzna) – kan. 1083 § 1;
- przy przeszkodzie różnicy religii, tzn. przy małżeństwie zawieranym z osobą
nieochrzczoną (kan. 1086 § 1);
- przy przeszkodzie pokrewieństwa w trzecim i czwartym stopniu linii bocznej
(kan. 1091 § 2);
- przy przeszkodzie powinowactwa w linii prostej (kan. 1092);
- przy przeszkodzie przyzwoitości publicznej (kan. 1093);
- przy przeszkodzie pokrewieństwa prawnego (kan. 1094);
- przy przeszkodzie wieczystego ślubu czystości złożonego w instytucie
zakonnym na prawie diecezjalnym (kan. 1088);
- w odniesieniu do katolików wschodnich: przy przeszkodzie powinowactwa w
drugim stopniu linii bocznej (kan. 809 § 1 KKKW) i przeszkodzie
pokrewieństwa duchowego (kan. 811 § 1 KKKW);
- przy zawieraniu małżeństwa mieszanego bez przepisanej formy kanonicznej
(z wyjątkiem małżeństwa zawieranego w Cerkwi prawosławnej – w tym
wypadku dyspensa wymagana jest do godziwości) (kan. 1127 § 2).
30. Zezwolenia ordynariusza miejsca wymaga się do godziwego zawarcia
małżeństwa w następujących przypadkach:
- przy zawieraniu małżeństwa mieszanego (z ważnie ochrzczonym
niekatolikiem) – kan. 1124-1125;
- przy zawieraniu małżeństwa z osobą, która wystąpiła z Kościoła katolickiego,
notorycznie porzuciła wiarę katolicką, względnie uważa się za osobę
niewierzącą lub uporczywie nie praktykuje (kan. 1071 § 1, 4º i § 2);
- przy zawieraniu małżeństwa, które nie będzie wywierało skutków cywilnych
(kan. 1071 § 1, 2º);
- jeśli nupturient jest małoletni (nie ukończył 18 lat) – kan. 1083 § 2;
- jeśli nupturient jest tułaczem (kan. 1071 § 1, 1º), emigrantem lub jest osobą
zamieszkującą za granicą;
- jeśli nupturient poprzednio pozostawał w związku (cywilnym, religijnym,
nieformalnym) z inną osobą i wiążą go naturalne obowiązki wobec dzieci lub
innej strony wynikające z tamtego związku (kan. 1071 § 1, 3º);
- jeśli nupturient zawarł wcześniej małżeństwo (wyznaniowe lub cywilne) poza
Kościołem katolickim;
- przy małżeństwie osoby, której władza kościelna (ordynariusz miejsca lub sąd
kościelny) zabroniła zawarcia małżeństwa (kan. 1077 § 1 i 1682 § 1, art. 251
§ 1-2 Instrukcji Dignitas connubii);
- gdy istnieją wątpliwości co do faktu chrztu lub ważności chrztu nupturienta;
- przy małżeństwie zawieranym pod warunkiem dotyczącym teraźniejszości lub
przeszłości (kan. 1102 § 3);
- przy małżeństwie zawieranym tajnie (kan. 1130);
- przy małżeństwie zawieranym przez pełnomocnika (kan. 1071 § 1, 7 );
- przy małżeństwie osoby związanej cenzurą (kan. 1071 § 1, 5 );
- gdy zachodzi potrzeba udzielenia dyspensy od ogłoszenia zapowiedzi;
- przy małżeństwie kanonicznym zawieranym poza miejscem świętym
(kan. 1118 § 2);
- przy zastosowaniu przywileju Pawłowego (kan. 1143);
- gdy istnieją bardzo poważne wątpliwości co do zdrowia psychicznego
kandydata, jego zdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich
i wolności decyzji o zawarciu małżeństwa;
- przy małżeństwie zawieranym przez osobę, co do której stanu wolnego istnieje
wątpliwość;
- w sytuacji, gdy nupturienci zamieszkujący w Polsce wyrażają wolę zawarcia
małżeństwa za granicą.
31. Pozostałe dokumenty, które należy dołączyć do protokołu przedślubnego, to:
- świadectwo uczestnictwa w katechezie przedślubnej obejmujące także
spotkania w katolickiej poradni rodzinnej;
- zaświadczenie (zaświadczenia) o wygłoszonych zapowiedziach przedślubnych
lub dyspensy od nich.
32. Ponadto, w zależności od sytuacji, należy przedstawić następujące dokumenty:
- świadectwo zgonu współmałżonka (cywilne lub kościelne), jeśli nupturient
jest wdowcem lub wdową;
- odpis wyroku sądu kościelnego stwierdzającego nieważność małżeństwa wraz
z dekretem wykonawczym;
- odpis wyroku orzekającego rozwód cywilny, jeśli nupturient pozostawał
wcześniej w związku cywilnym z inną osobą (dotyczy także osób po
kanonicznym stwierdzeniu nieważności małżeństwa);
- zezwolenie ordynariusza miejsca lub proboszcza, jeśli małżeństwo będzie
zawierane poza którąś z uprawnionych parafii (kan. 1115);
- zaświadczenie o przyjęciu sakramentu bierzmowania lub zaprzysiężone
oświadczenie nupturienta o przyjęciu bierzmowania, jeśli brak o tym adnotacji
w świadectwie chrztu (kan. 1065 § 1);
- wymagane przez prawo przyrzeczenia i oświadczenia stron, w przypadku
małżeństwa z osobą nieochrzczoną, małżeństw mieszanych i im podobnych;
- zeznania świadków, względnie samego nupturienta, dotyczące przyjęcia chrztu
i stanu wolnego nupturienta, jeśli nie może on przedstawić aktualnego
świadectwa chrztu;
- zgoda rodziców na zawarcie małżeństwa przez osobę małoletnią (kan. 1071
§ 1,6°) wraz ze zgodą sądu rodzinnego;
- oświadczenie stron o braku woli zawarcia małżeństwa ze skutkami cywilnymi
oraz wiedzy o konsekwencjach tego faktu, jeśli starają się o zezwolenie na
zawarcie małżeństwa bez skutków cywilnych;
- kopie podań o stosowne dyspensy lub zezwolenia, jeśli takie pisma były sporządzane.
V. SPISANIE AKTU ŚLUBU
Nupturienci (narzeczeni, zawierający małżeństwo) wraz ze świadkami zgłaszają się najmniej na dzień przed planowanym dniem zawarcia sakramentu małżeństwa (najwcześniej w poniedziałek a najpóźniej w piątek) do kancelarii parafialnej w celu podpisania aktu małżeństwa. Nupturienci powinni przedłożyć zaświadczenia z odbytych spowiedzi przedmałżeńskich i jeżeli wcześniej tego nie zrobili powinni przedłożyć zaświadczenia o odbytych naukach. Świadkowie powinni okazać dowód osobisty.
VI. UWAGI KOŃCOWE
W czasie ceremonii zawarcia małżeństwa robić zdjęcia lub filmować ceremonię mogą tylko osoby, które ukończyły odpowiedni kurs fotograficzny i posiadają odpowiednią legitymację. Przed rozpoczęciem ceremonii osoby robiące zdjęcia lub nagrywające ceremonię mają obowiązek zgłosić się do księdza.
W kościele jak i przed kościołem obowiązuje bezwzględny zakaz strzelania z konfetti lub innych „fajerwerków” powodujących zaśmiecania kościoła i otoczenia kościoła.